Η λέξη νηστεία είναι σύνθετη από το αρνητικό μόριο «νη» και το ρήμα «εσθίω» που σημαίνει τρώγω, έτσι νηστεία σημαίνει την εθελοντική, (διότι ποιος μπορεί να στερήσει την θεόσδοτη ελευθερία από τον άνθρωπο;) αποχή από κάποιες τροφές. Εφόσον μπορείς και θέλεις, θα στερηθείς λαχταριστά εδέσματα για λίγο καιρό και θα τρως φαγητό χωρίς λάδι ή λαδερό (βέβαια πάντα με τη συμβουλή του πνευματικού). Όχι απλώς για να αποτοξινωθείς απ’ ό,τι προέρχεται από τα ζώα π.χ. το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα αυγά και φυσικά το κρέας. Το ψάρι επιτρέπεται μόνο σε συγκεκριμένες νηστείες. Ούτε για να κάνεις δίαιτα. Μήτε λόγω χορτοφαγικών προτιμήσεων. Αλλά γιατί;
Ο πρώτος λόγος είναι ότι για την αγάπη του Θεού γίνεται η νηστεία. Όχι για να μας δουν οι άνθρωποι. Ο Χριστός προτρέπει, όταν νηστεύουμε, να μην επιδιώκουμε επαίνους και ανθρώπινες επιβραβεύσεις. Αντίθετα, μας παραγγέλλει να κάνουμε νηστεία χωρίς να τη διατυμπανίζουμε.
Ο δεύτερος λόγος της νηστείας είναι η άσκηση και η εγκράτεια. Δεν ασκούνται μόνο οι μοναχοί ή οι αναχωρητές στον αγώνα εναντίον των παθών. Με την καθοδήγηση του πνευματικού του, κάθε Χριστιανός δίνει τον δικό του αγώνα κατά της αμαρτίας. Είναι ένα παιδαγωγικό μέσο η νηστεία, που βοηθά στην πραγμάτωση του σκοπού που είναι: την κάθαρσή μας από τους ρύπους της αμαρτίας.
Ο τρίτος λόγος είναι η υπακοή προς την Εκκλησία. Δε νηστεύει ο καθένας όποτε και όπως θέλει. Μακριά από την όλη ζωή της Εκκλησίας η νηστεία και κάθε άσκηση ξοδεύεται άδικα. Ατομική σωτηρία δεν υπάρχει.
«Έξω από την Εκκλησία δεν υπάρχει σωτηρία» (Τερτυλλιανός).
Με το παρόν φυλλάδιο ευελπιστούμε να σου προσφέρουμε μία μικρή βοήθεια, ώστε να γνωρίζεις τις ακριβείς νηστείες της Εκκλησίας μας. Η αληθινή νηστεία δεν περιορίζεται μόνο στις τροφές, αλλά συνδυάζεται πάντοτε με την Προσευχή, την Εξομολόγηση, τον Εκκλησιασμό και τη Θεία Κοινωνία.
Α) Ημέρες αυστηρής νηστείας:
- Είναι η Τετάρτη και η Παρασκευή όλου του χρόνου και ιδιαίτερα των περιόδων νηστείας (σαρακοστών). Την Παρασκευή νηστεύουμε επειδή Παρασκευή σταυρώθηκε ο Κύριος. Την Τετάρτη για να θυμόμαστε ότι ένας φίλος του Τον πρόδωσε ημέρα Τετάρτη.
‘Όταν τις ημέρες που έχουμε χρέος να κάνουμε αυστηρή νηστεία συμπίπτει κάποια εορτή, γίνεται “κατάλυση” (δηλ. χαλάρωση της νηστείας): Αν είναι εορτή αγίου τρώμε λάδι, αν είναι εορτή της Παναγίας ή του Προδρόμου τρώμε ψάρι.
Οι ημέρες :Δευτέρα, Τρίτη, Πέμπτη, Σάββατο και Κυριακή είναι ημέρες
«καταλύσιμες», δηλ. τρώμε απ’ όλα ό,τι θέλουμε, εκτός από τις περιόδους νηστειών.
- Το Σάββατο και την Κυριακή δεν επιτρέπεται ποτέ να γίνει αυστηρή νηστεία, δηλ. χωρίς λάδι. ‘Όλο το χρόνο ένα μόνο Σάββατο νηστεύουμε το λάδι, δηλ. το Μεγάλο Σάββατο, επειδή την ημέρα αυτή ο Χριστός είναι σωματικά στον τάφο και η ψυχή Του έχει κατέβει στον Άδη να αναστήσει τον προπάτορα Αδάμ.
Β) Σαρακοστές είναι οι εξής:
- Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή:
Αρχίζει την Καθαρά Δευτέρα και τελειώνει την Κυριακή της Αναστάσεως. Είναι η πιο αυστηρή νηστεία όλου του χρόνου. Γίνεται προς τιμήν του Χριστού και ιδίως του Πάθους Του για μας. Κατά την Μεγάλη Τεσσαρακοστή γίνονται οι εξής καταλύσεις: Όποια μέρα και αν πέσει του Ευαγγελισμού τρώμε ψάρι, και των αγίων 40 Μαρτύρων τρώμε λάδι. Το ίδιο και στις 26 Μαρτίου εορτή της Συνάξεως αρχαγγέλου Γαβριήλ.
- Η νηστεία της Σαρακοστής των Χριστουγέννων:
Από 15 Νοεμβρίου μέχρι και 24 Δεκεμβρίου. Κατά την νηστεία αυτή τρώμε ψάρι (όλες τις ημέρες πλην Τετάρτης και Παρασκευής) μέχρι τις 17 Δεκεμβρίου.
- Η Νηστεία της Παναγίας:
Από 1 Αυγούστου μέχρι και 14 Αυγούστου. Νηστεύουμε προς τιμήν της Παναγίας. Η νηστεία είναι αυστηρή. Ψάρι τρώμε μόνο στην εορτή της
«ΜεταμορφώσεωςτουΣωτήρος»(6 Αυγούστου).
- Νηστεία των Αγίων Αποστόλων:
Από τη Δευτέρα μετά την Κυριακή των Αγίων Πάντων μέχρι τις 28 Ιουνίου. Συνήθως η νηστεία αυτή είναι πολύ μικρή. Νηστεύουμε Τετάρτη και Παρασκευή. ‘Όλες τις άλλες ημέρες τρώμε, αν θέλουμε ψάρι. Αν η εορτή της Παναγίας (15 Αυγούστου) και των αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου (29 Ιουνίου) πέσουν ημέρα Τετάρτη ή Παρασκευή, τρώμε μόνο ψάρι. Αν πέσουν οποιαδήποτε άλλη ημέρα τρώμε από όλα.
Γ) Αυστηρή Νηστεία κάνουμε και στις εξής ημέρες:
5 Ιανουαρίου (Παραμονή Θεοφανείων).
14 Σεπτεμβρίου (Ύψωση του Τιμίου Σταυρού), γιατί είναι κάτι το ανάλογο με τη Μεγάλη Παρασκευή.
29 Αυγούστου (αποτομή της Τιμίας Κεφαλής του Προδρόμου) σε ένδειξη πένθους για την άδικη θανάτωση.
Αν οι τρεις αυτές ημέρες τύχουν Σάββατο ή Κυριακή, τρώμε λάδι.
∆) Περίοδοι Απολυτές.
Η Εκκλησία δεν καθόρισε μόνο περιόδους νηστείας, καθόρισε και περιόδους “απολυτές”, που τρώμε από όλα όλες τις ημέρες ακόμη και την Τετάρτη και την Παρασκευή. Τέτοιες περίοδοι είναι οι εξής:
- Το Δωδεκαήμερο. Δηλ. από 25 Δεκεμβρίου μέχρι και τις 6 Ιανουαρίου, με εξαίρεση την παραμονή των Θεοφανείων 5 Ιανουαρίου, που νηστεύουμε .
- Η Διακαινήσιμος, δηλ. η εβδομάδα του Πάσχα.
- Η εβδομάδα μετά την Πεντηκοστή (μέχρι των αγίων Πάντων).
- Οι τρεις εβδομάδες που προηγούνται της Μεγάλης Τεσσαρακοστής (Απόκριες). Κατά τις 3 αυτές εβδομάδες του Τριωδίου έχουμε μια ποικιλία διατάξεων, που είναι οι εξής:
- Την πρώτη εβδομάδα (του Τελώνου και Φαρισαίου) τρώμε όλες τις ημέρες από όλα.
- Τη δεύτερη εβδομάδα (από του Ασώτου μέχρι των Απόκρεω) τρώμε από όλα, αλλά νηστεύουμε την Τετάρτη και την Παρασκευή χωρίς λάδι.
- Την Τρίτη εβδομάδα, της Τυρινής, τρώμε από όλα τα άλλα εκτός από κρέας. Όλες τις ημέρες τρώμε και την Τετάρτη και την Παρασκευή.
